با مراجعه به آیات و روایات مشاهده می کنیم که عواملی همچون، بیکاری و تنبلی، بی تدبیری، اخلاق بد، گناه و نافرمانی و ... در شمار عوامل کاستی روزی درآمده اند.

نکته جالب توجه آن است که با مقایسه عوامل افزایش دهنده، کاهش دهنده رزق و روزی، بسیاری از آنها در نقطه مقابل و متناظر با یکدیگر قرار دارند. به عنوان مثال، کار و تلاش موجب افزایش روزی؛ و بیکاری و تنبلی موجب کاهش آن قلمداد شده است. همچنین است عوامل متقابلی چون ازدواج و زنا، توکل بر خدا و بر مردم، اخلاق خوب و بد، امانتداری و خیانت در امانت و ...

عوامل کاهنده رزق و روزی

1. بیکاری و تنبلی

همچنان که کار و تلاش عامل افزایش رزق و روزی است؛ تنبلی، کسالت و تن پروری عامل کاهش دهنده روزی انسان است.

170 سفارش امير المؤمنين عليه السلام به محمد بن حنفيه (4) رزق‏ وروزى‏ 

فرزندم! رزق، دو گونه است:

آن روزيى كه تو مى ‏طلبى، و رزقى كه تو را مى ‏طلبد، و اگر نزد آن نروى نزد تو مى‏ آيد.

پس هم و تلاش يك سال خود را بر هم يك روز خود حمل مكن. هر چه در هر روز هست، براى همان روز تو را كفايت مى‏ كند.

پس اگر يك سال از عمر تو باشد، خداى عز و جل در هر روز، رزقى جديد كه قسمت تو كرده به تو مى ‏رساند و اگر آن سال از عمر تو نباشد

الخصال / ترجمه جعفرى ؛ ج‏2 ؛ ص265

شانزده خصلت باعث تنگدستى می‏شود و هفده خصلت بر روزى می ‏افزايد

 سعيد بن علاقه مى‏گويد: از امير المؤمنين على بن ابى طالب (ع) شنيدم كه مى‏فرمود: رها كردن تار عنكبوت در خانه باعث تنگدستى می‏شود و بول كردن در حمّام باعث تنگدستى میشود، و خوردن در حال جنابت باعث تنگدستى میشود، و خلال كردن با چوب گز باعث تنگدستى می‏شود، و شانه كردن در حال ايستاده باعث تنگدستى می‏شود، و رها كردن خاكروبه در خانه باعث تنگدستى می‏شود، و سوگند دروغ باعث تنگدستى می‏شود، و زنا باعث تنگدستى می‏شود، و اظهار حرص باعث تنگدستى می‏شود، و خوابيدن ميان دو نماز مغرب و عشاء باعث تنگدستى می‏شود...