با مراجعه به آیات و روایات مشاهده می کنیم که عواملی همچون، بیکاری و تنبلی، بی تدبیری، اخلاق بد، گناه و نافرمانی و ... در شمار عوامل کاستی روزی درآمده اند.
نکته جالب توجه آن است که با مقایسه عوامل افزایش دهنده، کاهش دهنده رزق و روزی، بسیاری از آنها در نقطه مقابل و متناظر با یکدیگر قرار دارند. به عنوان مثال، کار و تلاش موجب افزایش روزی؛ و بیکاری و تنبلی موجب کاهش آن قلمداد شده است. همچنین است عوامل متقابلی چون ازدواج و زنا، توکل بر خدا و بر مردم، اخلاق خوب و بد، امانتداری و خیانت در امانت و ...
عوامل کاهنده رزق و روزی
1. بیکاری و تنبلی
همچنان که کار و تلاش عامل افزایش رزق و روزی است؛ تنبلی، کسالت و تن پروری عامل کاهش دهنده روزی انسان است.
170 سفارش امير المؤمنين عليه السلام به محمد بن حنفيه (4) رزق وروزى
فرزندم! رزق، دو گونه است:
آن روزيى كه تو مى طلبى، و رزقى كه تو را مى طلبد، و اگر نزد آن نروى نزد تو مى آيد.
پس هم و تلاش يك سال خود را بر هم يك روز خود حمل مكن. هر چه در هر روز هست، براى همان روز تو را كفايت مى كند.
پس اگر يك سال از عمر تو باشد، خداى عز و جل در هر روز، رزقى جديد كه قسمت تو كرده به تو مى رساند و اگر آن سال از عمر تو نباشد
الخصال / ترجمه جعفرى ؛ ج2 ؛ ص265
شانزده خصلت باعث تنگدستى میشود و هفده خصلت بر روزى می افزايد
سعيد بن علاقه مىگويد: از امير المؤمنين على بن ابى طالب (ع) شنيدم كه مىفرمود: رها كردن تار عنكبوت در خانه باعث تنگدستى میشود و بول كردن در حمّام باعث تنگدستى میشود، و خوردن در حال جنابت باعث تنگدستى میشود، و خلال كردن با چوب گز باعث تنگدستى میشود، و شانه كردن در حال ايستاده باعث تنگدستى میشود، و رها كردن خاكروبه در خانه باعث تنگدستى میشود، و سوگند دروغ باعث تنگدستى میشود، و زنا باعث تنگدستى میشود، و اظهار حرص باعث تنگدستى میشود، و خوابيدن ميان دو نماز مغرب و عشاء باعث تنگدستى میشود...
